تعزیه و شبیه خوانی ، نمایشی برآمده از عمق باورهای دینی

«مدّاح نیوز»_ تعزیه یک آیین هنری و دراماتیک است که بیانگر داستان ها و اتفاقات مذهبی ، تاریخی ، اسطوره ای و ملی است.

می توان گفت تغزیه و شبیه خوانی نوعی مراسم عزاداری است که با شیوه و روشی ویژه می تواند تاثیرگذاری خوبی بر بینندگان و شنوندگان داشته باشد و ازسویی درک و فهم انسان ها از حماسه کربلا با مشاهده جلوه های عملی روایت و ویژگی های خاص حاکم بر تعزیه افزوده می شود.

به نظر می رسد تعزیه و شبیه خوانی یکی از روش های انتقال واقعه عاشورا باشد که در بین نسل های گذشته نیز رواج داشته است.

تعزیه و شبیه خوانی که در آن افرادی در نقش های مختلف درآمده و واقعه ای را به صحنه درمی آورند در ادبیات ایران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

به عقیده کارشناسان این شیوه نمایشی در حقیقت شکل تکامل یافته مراسم سوگواری شهدای دشت کربلا و سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است که از زمان وقوع این رخداد در سال 61 هجری قمری توسط مردم و شیفتگان واقعی خاندان عصمت و طهارت (س) برای زنده نگهداشتن پیام های این نهضت آغاز شد و در سیر تطور خود طی تاریخ به آن شکلی از اجرا رسید که اکنون از آن به نام تعزیه و شبیه خوانی یاد می شود.

امام جمعه کوثر در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: تعزیه بخشی از مراسم مردم در ایام محرم است که برنامه ریزی های مختلفی نیز برای اجرای آن در طول محرم می شود. حجت الاسلام لطف الله عبداللهی افزود: لازم است از نظر محتوا ، شکل و ظواهر اجرا در تعزیه سعی کنیم سلامت تعزیه و شبیه خوانی را حفظ کرده و با تعزیه گردانی و شبیه خوانی بموقع و بجا روز به روز بر رونق و گسترش آن بیفزاییم و به گونه ای تغزیه خوانی کنیم که حقایق و اهداف قیام امام حسین (ع) را به ذهن ها و قلب ها نزدیک کنیم و بتوانیم در راستای اهداف امام حسین (ع) و فرهنگ سازی آثار و نتایج قیام عاشورا تاثیرگذار باشیم.

وی گفت: برگزاری و برپایی آیین های تعزیه خوانی و برپایی آیین های سوگواری ائمه اطهار(ع) می تواند نقش بسزایی در رواج این هنر مذهبی در بین آحاد مردم برای تجسم مظلومیت و شجاعت و غربت ائمه(ع) داشته باشد طوری که هر کسی با دیدن این لحظات تعزیه تحت تاثیر قرار بگیرد و متاثر شود.

به عقیده کارشناسان دینی شبیه خوانی به دلیل ارتباط عمیقی که با ادبیات و شعر دارد معمولا با اجرای افرادی خبره در شعر خوانی و نمایشگری اجرا می شود زیرا اشعار در این هنر اعتقادی نقش مهم و اثرگذار دارد و این اجراها سبب تقویت ارزش های مذهبی ، معنوی ، نوع دوستی و دوستی در کنار اجرای سنت های کهن ، فرهنگ ملی و اسطوره ای ایران می شود.

در زمینه سابقه تعزیه و شبیه خوانی مستدل ترین تعبیر در راستای پیدایش تعزیه در کنار پذیرش شباهت های این آیین با نمایش واره های سوگ و سوز در ایران باستان ، گواه بر این ادعا باشد که تعزیه در حقیقت شکل تکامل یافته مراسم عزاداری مسلمانان بویژه شیعیان سده های نخستین اسلام است که برای شهدای واقعه عاشورا صورت گرفته است.

ورود امام حسین (ع) و یارانش به میدان نبرد ، اقامه نماز صبح عاشورا ، مجالس حضرت علی اکبر (ع) ، حضرت قاسم (ع) ، به میدان رفتن و شهادت برادران حضرت ابوالفضل (ع) و اذن جهاد خواستن طفلان حضرت زینب (س) و شهادتشان از جمله بخش های این نمایش آیینی است.

قسمت آخر تعزیه و شبیه خوانی نیز صحنه به میدان رفتن امام حسین (ع) است که بعد از وداع با اهل بیت عازم میدان شده و بعد از رجز خوانی شروع به جنگ می کند و پس از مدتی نبرد در قتلگاه حضرت زینب (س) سراغ برادر می آید.

در آیین تعزیه و شبیه خوانی لباس های سبز و قرمز نمادی از حق و باطل هستند که به خوبی دوست و دشمن را نشان می دهد.

تاثیر گذاری عاطفی و نیز روحیه ضد ظلم که در پی دیدن نمایش های تعزیه در افراد ایجاد می شود از نقاط قوت و مثبت این نمایش مذهبی است.

یکی از تعزیه گردانان و شبیه خوانان شهرستان کوثر در این زمینه گفت: تعزیه نمایش جهان بینی و توقعات انسان هایی پاک است که در شرایط استبدادی مطلق در مقابل ظلم و جور ایستادگی می کنند.

محمد نجاری افزود: آنچه در بررسی تعزیه مهم است فرم نمایشی و ساختار اجرایی آن است.

وی گفت: پس از انقلاب اسلامی تعزیه وشبیه خوانی رواج و توسعه بیشتری یافته و همراه این توسعه تحولاتی هم در سبک اجرا ، هم در محتوای اشعار و جهت گیری سیاسی اجتماعی پدید آمده است.

وی افزود: هنر تعزیه در طول زمان تغییراتی را بخود دیده است اما هنوز هم در ردیف اصیل ترین و پرسابقه ترین هنرهای ایرانی و اسلامی مردمان ایران است و در استان های مختلف ایران در ماه محرم برگزار می شود.

وی اظهار کرد: تعزیه و شبیه خوانی علاوه بر کمک به تحول و رشد هنر عامه شمایل نگاری مذهبی ، حفظ و استمرار موسیقی سنتی ، تطهیر روح و تزکیه نفس و گشودن باب توسل جویی و مراد خواهی را نیز در طول ده ها سال گذشته در پی داشته است.

به گفته نجاری ، تعزیه وشبیه خوانی در حال حذف شدن و به طرف حاشیه رفتن است و اگر این گونه باشد نمی توان در آینده به جوانان و نسل تشنه دانستن درباره فرهنگ خودی چیزی عرضه کرد و حساسیت جوانان را نسبت به این هنر مقدس بر انگیخت.

تعزیه و شبیه خوانی نتیجه جامعه دینی و سنتی ایرانی است که بوسیله آن حماسه های دینی و مذهبی روایت می شود و شکی نیست روایت و بازنمایی های حماسه ها بویژه قیام عاشورا از طریق تعزیه و شبیه نقش برجسته ای در فرهنگ ، ادب و هنر عامه و روان جمعی مردم داشته و خواهد داشت.

برگزاری آیین تعزیه و شبیه خوانی به علت این که بصورت زنده برگزار می شود باعث تداعی شدن واقعه عاشورا در ذهن مخاطبان می شود و علاوه بر این به ترویج فرهنگ عاشورایی کمک بسیاری می کند اثرات تربیتی مناسبی نیز برای کودکان و نوجوانان بر جای می گذارد.

تعزیه و شبیه خوانی نمایش برآمده از عمق باورهای دینی و اعتقادات دینی انسان هایی متدین و مومن است که نهضت عاشور را برای ابد در اذهان و دلهای پاک شیفتگان حسینی ماندگار خواهد کرد.